Sieć wodna – Soła
Obszar źródłowy Soły jest bardzo rozległy. Obejmuje Czerną wypływającą z pd. zboczy Ocbodzitej, Itoztokę spod Przeł. Zwardońskiej, Słanicę spod Skalanki, Radecki spod Ki- kuli, Rycerski (Racza) spływający ze stoków Raczy, Rycerkę z Rycerzowej i Przegibka, Ujsołę utworzoną z pot. Cichego spod Rycerzowej i Oszusa, Smerekówki Wielkiej i Małej, pot. Glinka i Złatnej. Wody te przyjmują jeszcze w Rajczy pot. Niekulina spod Boraczego Wierchu i dopiero od tego miejsca noszą nazwę Soły. Takie nazwy jak Sołowy Wierch na pn. zach. od Zwardonia oraz Ujsoły, zwane niegdyś przez Komonieckiego, żywieckiego wójta z XVII w. U Soły, mogłyby wskazywać, że nazwę rzeki odnoszono dawniej do źródłowych potoków w okolicy Solowego Wierchu i równie słusznie do potoku, nad którym „U Soły” (tj. nad Sołą) powstało osiedle Ujsoły. Wody te wyżłobiły koło Rajczy malowniczą kotlinkę erozyjną, po czym przełamały się na pn. pomiędzy stokami Suchej Góry i Wielkiej Zabawy i szerszą już doliną mijają Milówkę i Węgierską Górkę, a poniżej niej osiągają środek Kotliny Żywieckiej wzbogacone w obfite wody pot. Milowskiego i Żabnicy, Cięciny i Juszczynki z prawej strony oraz Bystrej Kamesznickiej, Przybodzy i Leśnej z lewej. W Żywcu łączy się ze Sołą duża i burzliwa Koszarawa. Wypływa ona ze zboczy Jałowca, skąd dwoma wielkimi zakolami i przełomem między Laskiem i Przyborówką przedziera się ku pn. zach. w erozyjną kotlinkę Jeleśni, u spływu kilku pokaźnych potoków m. in. Glinnego spod Przel. Glinne i Sopotniańskiego spod Lipowskiej, Romanki i Pilska. Następnie niedużym przełomem między Wolentarskim Groniem i wzgórzami nad Mutnem i Pewlą Małą przepływa na pn. zach. do połączenia się ze Sołą. Od Żywca płynie Soła szeroką kotliną. Otwiera się teraz przed nią naturalna droga poprzez na oścież otwartą Bramę Wilkowicką (419 m), a więc nieco ku pn. zach. Niegdyś musiała ona tędy płynąć, lecz za czasu tzw. drugiego zlodowacenia, w okresie dyluwialnym, gdy masy lądowodu oparły się o Beskid Mały na linii od Ustronia przez Bielsko-Białą — Porąbkę do Wadowic i zatamowały odpływy dolin, wody pra-Soły zaczęły szukać innego koryta. Być może zostały one przeciągnięte przez potok, który przełamywał się dzisiejszym korytem Soły lub jak niektórzy przypuszczają, wdarły się w przełom dzisiejszej Soły wyżłobiony wsteczną erozją wód zatrzymanych przez lądolód. Dość że Soła przyjąwszy z prawej strony pot. Łękawkę, a z lewej Żylicę spod Przeł. Salmopolskiej, przedziera się z Kotliny Żywieckiej przez Beskid Mały między Czernichowem a Porąbką. Umożliwiło to zbudowanie w 1936 r. zapory w Porąbce i spiętrzenie wód Soły na odcinku przełomu i utworzenie śródgórskiego J. Międzybrodzkiego. Największa jego długość wynosi ok. 7 km, zaś szerokość waha się od lA do 1 km; głębokość sięga do ok. 28 m. Dane te są zmienne, gdyż zależą od stanu wód, oraz od stopnia zamulenia zbiornika. Zapora w Porąbce ujęła Sołę w przesmyku między Zasolnicą i Kozubnikiem, a powstały w ten sposób zbiornik przetrzymuje duże masy wód powodziowych i umożliwia obniżenie stanu wód na Wiśle w krytycznym okresie. Powyżej J. Międzybrodzkiego w Tresnej buduje się nową zaporę żwirowo-kamienną, skutkiem czego powstanie nowy zbiornik retencyjny, którego południowe brzegi będą sięgać aż do przedmieść Żywca. Zadaniem tego zbiornika jest zatrzymanie maksymalnej ilości wody w czasie powodzi i dostarczenie wody dla podniesienia minimalnych przepływów w dolnej części doliny. Zbudowana tu siłownia ma dostarczyć 21 MW. Również na pn. od Porąbki w Czańcu powstanie w przyszłości dodatkowy zbiornik dla wyrównywania przepływów poniżej Porąbki. Ponadto na górnych dopływach Soły przewidziane są mniejsze progi, na Leśnej, Żylicy, Żabnicy, Złatnej, Rycerce, Cichej oraz w okolicy Krzyżowej, Sopotni, Przyborowa i Korbielowa. Z projektowanych zapór przeciwko- rumowiskowych zbudowano ich już kilka m. in. w Wielkiej Puszczy i Nickulinie. W ten sposób burzliwa i niebezpieczna Soła w swym końcowym górskim odcinku przepoławia Beskid Mały ujarzmiona przez technikę. Zanim opuści góry przyjmie jeszcze z prawej strony pot. Wielkiej Puszczy, spływający spod Przeł. Kocierskiej i wypływa na Pogórze. Skawa ma swe źródła powyżej Spytkowic na stokach Pasma Podhalańskiego u stóp Przeł. Spytkowickiej. Najpierw płynie w kierunku wsch. a następnie skręca ku pn. zach. i odtąd płynie równolegle z linią kol. Jordanów — Sucha — Skawce — Wadowice, oddzielając wsch. krańce pasma Polic i Pasma Jałowieckiego oraz Beskidu Małego (od zach.) od Beskidu Średniego. Ważniejsze lewobrzeżne dopływy Skawy: Bystra, sięgająca źródłami Krupowej Hali, Czyrńca i Pasma Podhalańskiego. Skawica Zbierająca potoki z pn. stoków Babiej Góry i Policy oraz Pasma Jałowieckiego, Grzechynia spod Magurki, Lachówka, Jaszczurówka i Ponikiewka; prawobrzeżne dopływy są o wiele mniejsze, są to: Wieprzec, Żarnówka i Pałeczka. Najbardziej’atrakcyjnymi odcinkami Skawy są wąski przesmyk koło Osielca, malownicze zwężenie doliny między Suchą i Skawcami oraz najpiękniejsza część doliny wijącej się zakolami koło Mucharza i przełamującej I się między wsch. kończynami Beskidu Małego i lesistą Jaroszowicką Górą. Już jako duża rzeka, groźna w czasie powodzi, opuszcza Skawa góry i dociera do Wadowic, dalej na pn. wśród łagodnych wzgórz dopływa do Wisły. Raba podobnie jak Skawa ma obszar źródłowy w Paśmie Podhalańskim, a mianowicie u podnóży Przeł. Sieniawskiej, Obidowej, Żeleźnicy i Rabskiej Góry. Płynie ku pn. wsch. wąską doliną do Raby Wyżnej, a następnie przez Chabówkę i Rabkę do Mszany Dolnej, tworząc tu dość rozległą kotlinkę. Z Mszany Dolnej skręca ku pn. zach. między Szczeblem zw. poprawnie Strzeblem i Lubogoszczą, a następnie wykręca na pn. pomiędzy Zębalową, Kotoniem i Sularzówką od zach., a pasmem Łysiny od wsch., dopływa do Myślenic, gdzie żegna się z Beskidem Średnim i wypływa w szeroką dolinę wyżłobioną przez procesy erozyjne mas wodnych. Najpiękniejsze odcinki Raby, to okolice między Zarytem a Rabą Niżną i przełomowa część między Pcimiem a Myślenicami. Ważniejsze dopływy Raby są z lewej strony: Luboński, Krze- czowski, Krzczonówka, Trzebunia i Bysinka; z prawej Poniczanka, Słonka, Olszówka, Mszanka, Kasinka, Suszanka.
