Początki osadnictwa na Żywiecczyźnie
Na Żywiecczyźnie, którą pokrywały niemal w całości lasy, przerzedzone nieco w doi. Soły i tu i ówdzie jej dopływów, osadnictwo zapuszczało korzenie najpierw w części pn., a dopiero później w pd. Najwcześniejsze źródłowe wzmianki historyczne o Żywiecczyźnie sięgają początku XIV w. W 1327 r. wymieniony jest Żywiec jako miasto (oppidum) wśród miasteczek, które król czeski Jan Luksemburczyk oddał w lenno księciu oświęcimskiemu Janowi. Z tego samego czasu istnieją wzmianki o parafiach w Żywcu, Gilowicach, Ciecinie, Lipowej, Radziechowych i Łodygowicach, co wskazuje na zasięg osadnictwa w Kotlinie Żywieckiej w XIII i XIV w. Gęstość zaludnienia w XIV w. na Żywiecczyźnie wynosiła 3—5 mieszkańców na 1 kma. W dorzeczu Skawy i Raby istnieje wówczas prawie pustkowie. Na Grójcu nad miastem wzniesiony został w połowie XV w. drewniany zameczek, zapewne przez Skrzyńskich. W 1477 r. z rozkazu Kazimierza Jagiellończyka specjalna ekspedycja wojskowa, zameczek ten spaliła za konszachty ówczesnego właściciela zameczku Mikołaja Komorowskiego z królem węgierskim Maciejem. Zniszczono go wówczas doszczętnie, tak że badania archeologiczne przedsięwzięte w 1937–38 z trudem mogły tylko Stwierdzić obszar jaki zajmował i nieco przedmiotów z żelaza, pochodzących z średniowiecza, jak groty, strzały, wędzidła oraz nieco kafli z fragmentami herbów. Pod śladami fortalicji oraz w innych miejscach na Grójcu znaleziono natomiast materiał prehistoryczny z czasów kultury łużyckiej, na kilka wieków p.n.e. Źródła stwierdzają także, że w XV w. istnieją już Łękawica i Rychwałd, w XVI — Jeleśnia, Krzeszów i Ślemień, zaś w XVII — Milówka i Rajcza. W walce z lasem o uzyskanie kawałka ziemi pod ziarno posługiwano się głównie ogniem, stąd gospodarkę tego okresu określa się gospodarką żarową. Gospodarkę żarową poprzedzano odkorowywaniem pni, aby stworzyć posusz, a następnie wypalano drzewostan i karczowano, użyźniając ziemię popiołem wypalenisk wydartych puszczy miejsc pod uprawę. Powstały w ten sposób wsie zarębne, zamieszkałe przez zarębników, którymi bywali osiedlający się z czasem Wołosi. W wielu nazwach dziś powtarzających się w Beskidach Zachodnich, jak np. Źar, Żarek, Paleniec, Palenica, Zapalenisko, Zapalacz, Węglarka, Milerz, Milerzyska, U Węglarzy — znajdujemy odgłosy czasów, gdy w lasach beskidzkich panowała gospodarka żarowa i wypalanie lasu na popiół. Cała Żywiecczyzna należała od najdawniejszych czasów historycznych do kasztelanii oświęcimskiej i do dzielnicy krakowskiej. Od XII do początku XIV w. pozostawała w związku politycznym ze Śląskiem, a w 1327 r. stała się lennem korony czeskiej na prawie cały wiek — do 1417 r., kiedy to drogą kupna przeszła wraz z księstwem oświęcimskim pod panowanie polskie, a następnie w 1564 r. wcielona do Polski jako część pow. śląskiego, aż do rozbiorów. Po nich Żywiecczyzna wchodziła kolejno do cyrkułów wielickiego, myślenickiego i wadowickiego, a od 1867 r. stała się samodzielnym powiatem. W połowie XV w. Żywiecczyzną władali Skrzyńscy, lecz już w 1465 r. drogą kupna przeszła do rąk Kazimierza Jagiellończyka, który w dwa lata później oddaje ją Piotrowi Komorowskiemu. Odtąd pozostaje we władaniu tej rodziny magnackiej przez XV i XVI w. Po śmierci jednego z Komorowskich, Krzysztofa, Żywieczyzna została podzielona na trzy „państwa”, suskie, ślejnieńskie i żywiecko-łodygowickie, Wielka fortuna Komorowskich i zaczęła się rozpadać, gdyż dobra łodygowickie przeszły w ręce ks. Jerzego Zbaraskiego (1618 r.), a potem rodziny Warszyckich, zaś dobra żywieckie oddał Mikołaj Komorowski jako zastaw królowej Konstancji, żonie Zygmunta III. Tymczasem dobra suskie i ślemieńskie, przez małżeństwo weszły w wiano rodziny Wielopolskich, która w 1676 r. wykupła od egzekutorów testamentu Jana Kazimierza również dobra żywieckie i stała się w ten sposób właścicielem dawnych posiadłości Komorowskich. W rękach tej rodziny znajdowały się one aż do początku XIX w., kiedy to w posiadanie dóbr żywieckich weszli Habsburgowie, zaś suskich Braniccy i Tarnowscy. W Beskidzie Średnim przypadającym historycznie na obszar kasztelanii krakowskiej, osadnictwo — podobnie jak w innych częściach gór — posuwało się w górę dolin. Główną arterią komunikacyjną była doi. Skawy i Raby, toteż ich biegiem kieruje się akcja kolonizacyjna Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego, która przynosi trwałe osadnictwo. Lokowane są w tym czasie Bysina (1325), Myślenice (1342), Stróża (1348), Bcim (1351), Lubień (1360) i inne.
