Ukształtowanie i podział Beskidów
Gdy otworzymy podręcznik geografii spotkamy się z określeniem, że Beskidy stanowią część pn. Karpat i ciągną się od źródeł Beczwy na zach. po źródła Czeremoszu na wsch. Nieco mgliście umiejscowiona w naszej wyobraźni Beczwa sięga swymi źródłami Bramy Morawskiej w Czechosłowacji, zaś Czeremosz przeł. Przysłop w Związku Radzieckim. Długi na kilkaset kilometrów górotwór, ciągnący się z zach. ha pd. wsch.; wraz z odgałęzieniami, tylko w części znajduje się w granicach naszego państwa. Na nim opiera się pd. granica Polski, przerzucająca się na krótko na grzbiet Tatr i znowu powracająca w Beskidy. Wedle podstawowego geograficznego podziału, Beskidy dzielą się na dwie części, Beskidy Zachodnie i Beskidy Wschodnie. Granicą między nimi jest Przeł. Łupkowska. Z Beskidów Zachodnich znalazły się w granicach naszego kraju grupy górskie, które wznoszą się na wsch. od działu wodnego między Olzą i Wisłą, zaś z Beskidów Wschodnich zach. część Bieszczadów, wznosząca się na zach. od źródeł Sanu i Przeł. Użockiej. Warto sobie uprzytomnić ten podział i stale mieć go przed oczami, aby zrozumieć, że wszystkie cechy fizjograficzne w najszerszym znaczeniu, które wiążemy z Beskidem Wschodnim, odróżniające je od Beskidów Zachodnich, odnoszą się jedynie do niewielkiego skrawka Beskidów Wschodnich, który znajduje się w granicach Polski. Różnice te nie są bynajmniej małe i zaznaczają się nie tylko w fizjografii, lecz w wielu dziedzinach pochodnych. Różnice te sprawiły, że również uczeni dzielili Beskidy rozmaicie i pod rozmaitymi punktami widzenia. Dla niektórych linię podziału tworzyła Przeł. Tylicka, dla innych Dukielska; ostatnio ustaliła się wśród geografów Przeł. Łupkowska. W obrębie Beskidów Zachodnich rozróżniają geografowie następujące grupy: Beskid Śląski, Beskid Mały, Beskid Wysoki, Beskid Wyspowy, Beskid Średni i Beskid Niski. Niektórzy geografowie włączają Beskid Mały do Śląskiego, zmniejszając w ten sposób ilość grup do pięciu. Na naszej stronie zajmujemy się obszarem całego Beskidu Śląskiego, położonego na obszarze Polski, Beskidem Małym, Beskidem Wysokim w części sięgającej po Przeł. Sieniawską, a więc całym Beskidem Żywieckim oraz zach. częścią Beskidu Średniego, sięgającą po doi. Raby. Beskidy są zbudowane z piaskowców, margli, zlepieńców i łupków ilastych, obejmowanych nazwą fliszu. W ciągu kilku okresów górotwórczych, utwory te uległy pofałdowaniom i nasunięciom na siebie, a różna odporność materiału skalnego wywołała rozmaite ukształtowanie. Kształty Beskidów charakteryzuje łagodność pasm, zaokrąglenie szczytowych kopuł i garbów grzbietów. Grzbiety ciągną się pasmami, rozwidlają w widły górskie i rozrogi, czasem wznoszą się w jodosobnieniu, wyspowo, czasem przybierają charakter wałów górskich o stromych stokach, to znów cechuje je zwartość masywów górskich o słabym ukształtowaniu, czasem wreszcie urozmaicone rozczłonkowanie i rozmaity bogaty przebieg grzbietów. Wystarczy porównać panoramę ze Stożka na otaczające szczyty Beskidu Śląskiego z widokiem z Pilska, Lubania, Turbacza lub Leskowca, aby uprzytomnić sobie różnice krajobrazowe, mające swoje źródło w różnicach budowy geologicznej i procesów górotwórczych, chociaż wszystkim tym grupom w porównaniu z Tatrami wspólna będzie łagodność ukształtowania, wywołana mniejszą odpornością skał, które tworzą Beskidy. Chociaż rozległa zach. część Beskidu Śląskiego, ciągnąca się na zach. od pasma Stożka i Czantorii wznosi się w Czechosłowacji i nie wchodzi w zakres przewodnika, trzeba o niej wspomnieć, gdyż turysta polski wędrujący poprzez Beskid Śląski, a także przez niektóre części Beskidu Wysokiego, podziwia na zach. interesujące łańcuchy górskie i nie umie ich rozpoznać. Wznoszą się tam trzy wybitne pasma: Ropicy i Połomów ze szczytami Ropica (1082 m) i Velky Polom (1067), pasmo Łysej Góry z najwyższym szczytem całego Beskidu Śląskiego Łysa Hora (1325 m) oraz pasmo Smrku ze szczytem Smrk (1282 m). Polskiemu turyście wpadają w oczy przede wszystkim — idąc od pd. ku pn. — Girowa (839 m), świetny widokowy szczyt wznoszący się na wsch. od Przeł. Jabłonkowskiej, Velky Polom (1067 m) i Mały Polom (1058 m) oraz odgałęziające się ku pn. zach. pasmo Ropicy ze szczytami: Babi Vrch (952 m), Kałużny (991 m), Smrćina(1022 m), Ropica (1082 m), Ropiczka (918 m), Lipowy (1001 m) i Praszywa (843 m). Od tego odgałęzienia spływają ku doi. Olzy liczne ramiona z wybitniejszymi szczytami: Kozubowej (976 m), Ostrym (1043 m) i W. Jaworowym (1032 m). Góry od Przeł. Jabłonkowskiej (551 m), wiążącej tę część Beskidu Śląskiego z pasmem Girowej i Wawraczów Gronia (na zach. od Jaworzynki) nazywają Górami Jabłonkowskimi. Warto nadmienić, że w granicach Polski, góry te łączą się działem Wawraczów Gronia, który ciągnie się poprzez Koniaków i Ochodzitą z pasmem Baraniej Góry. Od pasma Stożka dzieli je doi. Olzy, której górny bieg skręca na wsch. aż po Gańczorkę. Spływające ku pd. z tego działu wody, należą już do dorzecza Morza Czarnego. Przeł. Jabłonkowska ma w tym układzie grzbietów duże znaczenie toteż odegrała w dziejach doniosłą rolę, uzasadnioną wyjątkowym położeniem. Po tym orientacyjnym wprowadzeniu omówimy teraz poszczególne grupy górskie w obrębie naszego Państwa.
