Wielka Racza
Wielka Racza (1236 m). Szczyt ten wznosi się w głównym granicznym grzbiecie Karpat w pd.-zach. zakątku Żywiecczyzny, gdzie granica państwowa dość głęboko wrzyna się na pd., aby od Wielkiej Raczy skręcić na wsch. do Oszusa, a następnie z powrotem na pn. w stronę masywu Lipowskiej. Na zach. ku Oszczadnicy schodzą z Wielkiej Raczy długie, pełne polan grzbiety, na pd. w doi. Bystrzycy. Dzięki swemu położeniu i szczytowej hali, którą obrzeżają skarłowaciałe buczyny, słynie Wielka Racza ze wspaniałej panoramy. Na pd. ponad wydłużoną halą Małej Raczy rysuje się na horyzoncie wyróżniający się skalistą granią Rozsudec (1606 m), tuż w prawo od niego stożkowaty Stoh (1608 m). Nieco dalej w prawo Hleb (1664 m), Velky Krivan (1711 m) — najwyższy w Małej Fatrze i Fatra Krivan (1669 m). Bardziej w prawo horyzont łagodnieje. To nad doi. Wagu ciągną się wzgórza za wzgórzami, grzbiety za grzbietami, przechodzące na zach. w pasmo Gór Jabłonkowskich i Beskidu Śląskiego po drugiej stronie Olzy. Widać tam Połomy — Mały i Wielki, Łysą Horę, Smrk, Radhośt. Ku pn. ponad bliższym Rachowcem, Oźną i Magurą ciemnieje grupa Baraniej Góry i charakterystyczne Skrzyczne w głębi. Widok ku pn. wsch. przecina doi. Soły. W’ prawo od niej wznoszą się kolejno Praszywka, Sucha Góra, Prusów, bliska Wielka Bę- doszka, a w głębi wyniosłe hale Lipowskiej i lasy Romanki. Nieco w prawo Muńcuł i dwuwierzchołkowa Rycerzowa, a dalej w tyle kopulaste Pilsko i za nim Babia Góra. Przy przejrzystej pogodzie widnieją na wsch. Tatry Wysokie i Zachodnie, Tatry Niżne, a w ich sąsiedztwie sterczy samotny skalisty Chocz nad Dolnym Kubinem. Wspaniałe są z Wielkiej Raczy wschody słońca, błyskające nad graniami Tatr i zachody, gdy panoramę grzbietów i dolin rzeźbią cienie jeszcze bardziej wyraziste, ,,Na tej górze — pisze ,,1) ziej o pis ”Żywiecki” — przedtym były wielkie różnice i zawody o granice węgierskie z pany Ko- morowskiemi a z niejakim panem Derstwim, który Żylinę trzymał”… Długotrwały spór graniczny rozstrzygnięto oryginalnie. Oto ,,za rozsądkiem rajców wywieziono beczki wina na szczyt a rajcy kazali na wierzchu samym góry jedną i drugą beczkę wina rozciąć, gdzie na obie strony wino rozlało się i co na węgierską stronę lało się, to odtąd granice węgierskie, a gdzie na polską, to żywieckie uznali i tak na wieczne czasy pokój przyrzekli i stąd od tych rajców Rajczą tę górę nazwano”… Zbudowane w 1934 r. na szczycie schronisko przez Oddz. PTT w Bielsku, spopularyzowało Wielką Raczę nie tylko wśród turystów letnich, lecz także otwarło dla turystyki narciarskiej znakomite tereny okolicznych hal i polan.
